Jakie były początki kształtowania się miast? Co wpłynęło na ich powstanie i dalszy rozwój?

Początki miast są zróżnicowane.

Czynniki, które przyczyniły się do zaistnienia jednostek osadniczych można pogrupować na historyczne, społeczne, geograficzne oraz ekonomiczne. W ujęciu historycznym początki tych jednostek wiązały się z osiągnięciem przez dany kraj odpowiedniego poziomu techniki, a zwłaszcza z opanowaniem sposobu nawadniania gruntów. Niektóre miasta powstawały w miejscach z dogodnym sąsiedztwem – na przykład wokół opactw, zamków warownych i tym podobne. Osady rozwijały się również nad zatokami, gdzie częściej dopływały statki. Skrzyżowania dróg też były dogodną lokalizacją. Jednak do początków wielu miast przyczyniły się uwarunkowania zewnętrzne. Odkrycie bogactw naturalnych było niejednokrotnie determinantą do założenia ośrodka miejskiego. Innymi takimi czynnikami było umiejscowienie na danym terenie fabryki – miejsca pracy, które przyciągało ludność. Swoistego rodzaju rdzeniem, wokół którego gromadziły się skupiska ludzkie były rezydencje królewskie, magnackie. W późniejszym czasie takim czynnikiem zewnętrznym, niejako wymuszającym powstawanie miast stała się turystyka. Ogólnie mówiąc osady produkcyjne, rzemieślnicze, a także te reprezentowane przez ośrodki władzy, były pierwszym zjawiskiem osadniczym umożliwiającym powstanie miasta. Ekspansja polityczna wiązała się również niejednokrotnie z zakładaniem jednostek osadniczych. Nowe ośrodki miejskie powstawały również z rozkazu monarchów jako ich rezydencje, stolice państw lub centra administracyjne. Niewątpliwie istotnym czynnikiem jest wytworzenie się przemysłu. Wiele miast w Rosji, byłym NRD oraz w Polsce zostało założonych w celach przemysłowych. Jednostki osadnicze mogą wytworzyć się w sposób zarówno żywiołowy jak i planowy, a czynniki przyczyniające się do ich powstania są wewnętrzne oraz zewnętrzne. O miejscach kształtowania się miast jak wskazuje A. Losch decyduje pięć czynników. Są to: rozmiar, zróżnicowanie produkcji, położenie, źródło zaopatrzenia i w zwykły przypadek.
Jakie są czynniki rozwoju miasta? Zanim zostaną one omówione należy zatrzymać się jednak przy pojęciu rozwoju. Według nauk społecznych i ekonomicznych rozwój to: całokształt zmian względnie przemian, jakim podlegają zarówno społeczeństwo, jak i gospodarka. Chodzi o zmiany ukierunkowane i nieodwracalne, którym podlega przede wszystkim struktura branego pod uwagę obiektu. Rozwój może mieć charakter ilościowy i jakościowy. W pierwszym przypadku jest to wzrost obiektu, który ocenia się przy pomocy liczb i nasilenia cech go obrazujących. Z kolei w drugim są to zmiany cech jego struktury wywołane zmianami indywidualnych cech. Jakościowy rozwój często pojawia się w efekcie zmian ilościowych. Względem miast rozwój jest definiowany jako szereg zmian ilościowych a także jakościowych, które przebiegają w danej jednostce osadniczej. Owe zmiany dotyczą elementów miasta, systemu przestrzenno- funkcjonalnego oraz składników rozpatrywanej jednostki. Oczywiście zmiany te powinny mieć charakter pozytywny. Tylko wtedy nastąpi szeroko rozumiany postęp.
Wśród czynników rozwoju miasta można wyróżnić: pierwotne, wtórne, wewnętrzne oraz zewnętrzne. Istotne są również wyznaczniki, określające tendencję i perspektywę rozwojową. Nadmienić warto o współczesnym czynniku nabierającym coraz większego znaczenia jakim jest wiedza.
Podstawową determinantą pierwotną jest powstanie i rozwój przemysłu, a także wytworzenie się jego specjalizacji. Przemysł w znacznym stopniu przyczynia się do rozwoju gospodarczego. Dostarcza miejsc pracy, korzysta w dużym stopniu z innych działów gospodarki takich jak np. transport i budownictwo. To integralne powiązanie wpływa korzystnie na koniunkturę. Wtórnym czynnikiem rozwoju miast jest rozkwit usług intraregionalnych i ponadregionalnych. Trzeba nadmienić, iż determinanty wtórne są konsekwencją koncentracji ludności, nie zaś przyczyną tego zjawiska.

Co to jest inteligentne miasto (smart city) i jak to działa?

Różne czynniki zewnętrzne

Na rozwój miast wpływają różne czynniki wewnętrzne. Otóż większość z nich wynika z procesów związanych z transformacją systemową, a pozostałe zaś z innych procesów o wewnętrznym charakterze. Są i takie, które wypływają z natury miasta. W tym pierwszym przypadku rozpatruje się wielkość wszelkich przemian politycznych, gospodarczych, a także społecznych. Istotne jest tempo tych przemian oraz ich charakter. To czy tendencje rozwojowe są stabilne, szczególnie jeśli chodzi o rozwój demograficzny oraz o przeobrażenia struktur społecznych i o przemiany w mentalności ludności. Natomiast w przypadku pozostałych czynników znaczenie ma wielkość miasta i jego usytuowanie, to jakie spełnia funkcje. Wpływ na rozwój mają również lokalne determinanty i bariery. Dodatkowo wśród grona czynników endogenicznych można wskazać na urbanizację, która jest procesem ogólnoświatowym, jednakże w skali miasta ma indywidualne nacechowanie. Ponadto o rozwoju miast decydują uwarunkowania zewnętrzne takie jak: globalizacja, przemiany poindustrialne a także integracja europejska.
Warto wspomnieć w niniejszym artykule o czynnikach, które określają możliwości i kierunki w jakich miasto mogłoby się rozwijać. Są to między innymi: wszelkie zalecenia wynikające z planów zagospodarowania przestrzennego, decyzje lokacyjne, uchwały deglomeracyjne, informacje dotyczące prognozowanego rozwoju społeczno-gospodarczego miasta i tym podobne.
Wiedza jest pojmowana w różny sposób. Jedna z definicji określa, iż jest to usystematyzowana oraz wdrożona informacja przez osobę ją posiadającą. Stąd osoba jest punktem odniesienia w badaniu zasobu wiedzy. Człowiek wykorzystuje swoją wiedzę na co dzień w otoczeniu zawodowo-społecznym. Jest jej właścicielem, twórcą i nosicielem. W wszelkiego rodzaju organizacjach stan wiedzy odpowiada ilości osób w danej grupie. Z czego w głównej mierze najbardziej liczą się grupy osób o wysokich kwalifikacjach, odznaczających się odpowiednią do potrzeb wiedzą i umiejętnościami. Osoby te wyznaczają istotny współcześnie czynnik rozwojowy. Wiedza stanowiąca uporządkowaną informację wraz z szeregiem zewnętrznych uwarunkowań funkcjonowania organizacji wyznacza kierunki oraz siłę rozwojową zarówno poszczególnych podmiotów gospodarczych jak i całego regionu. O jakości i ilości dostępnej w regionie wiedzy przesądzają przede wszystkim cechy siły roboczej znajdującej się w nadym obszarze. Liczy się zwłaszcza poziom jej aktywności, pomysłowości, twórczego myślenia, mobilności, akceptowania nowości, zwiększanie swoich umiejętności, zdolność do uczenia innych pracujących wspólnie osób i umiejętność dzielenia się swoim doświadczeniem zawodowym. Rozwój miast jest zatem uzależniony również od poziomu posiadanej wiedzy.